کنسرسیوم هسته‌ای یا بریدن سر غنی سازی ایران با پنبه؟

با این حال، دستیابی به توافقی که تمامی طرف‌ها از آن راضی باشند، کار آسانی نخواهد بود. چالش اصلی این است که ایران باید به‌طور موقت سطح غنی‌سازی خود را به ۳ درصد کاهش دهد و این کاهش باید در مدت‌زمانی معین صورت گیرد که هنوز در جریان مذاکرات باقی‌مانده است.

ایران آمادگی خود را برای ورود به یک توافق هسته‌ای با ایالات متحده اعلام کرده است. این توافق شامل تشکیل «کنسرسیوم غنی‌سازی اورانیوم» است که ایران بر لزوم استقرار آن در خاک خود تأکید دارد. در حالی که این پیشنهاد به‌عنوان یک مصالحه میان نگرانی‌های هسته‌ای آمریکا و حق ایران برای غنی‌سازی مطرح شده، همچنان جزئیات زیادی مبهم است و واکنش‌های متفاوتی از سوی مقامات ایرانی و آمریکایی به همراه دارد.

در روز چهارشنبه، وب‌سایت «اکسیوس» خبری منتشر کرد مبنی بر اینکه تهران آمادگی خود را برای ورود به یک توافق هسته‌ای با ایالات متحده اعلام کرده است. این توافق که به‌طور غیررسمی با عنوان «کنسرسیوم غنی‌سازی اورانیوم» شناخته می‌شود، پیشنهاد می‌دهد که یک کنسرسیوم منطقه‌ای برای غنی‌سازی اورانیوم تشکیل شود. با این حال، ایران بر این نکته تأکید کرده که ساختار این کنسرسیوم باید در خاک خود کشور مستقر گردد. این موضع‌گیری که از سوی یک مقام ارشد ایرانی مطرح شده، به‌طور ضمنی به این معناست که ایران احتمالاً از پذیرش کامل پیشنهادات «استیو ویتکاف»، فرستاده ویژه کاخ سفید خودداری خواهد کرد و در عوض ترجیح می‌دهد درباره جزئیات آن وارد مذاکره شود.

کنسرسیوم هسته‌ای ایران؛ مصالحه یا فریب؟

ایده ایجاد «کنسرسیوم منطقه‌ای غنی‌سازی» یکی از اجزای محوری طرح پیشنهادی استیو ویتکاف است که هفته گذشته به ایران ارائه شد. این طرح در تلاش است تا میان سیاست سختگیرانه دونالد ترامپ مبنی بر ممنوعیت غنی‌سازی اورانیوم در ایران و خواسته‌های ایران برای ادامه این فعالیت در خاک خود، مصالحه‌ای شکل دهد. ایران همواره بر ادامه غنی‌سازی اورانیوم در داخل مرزهای خود تأکید کرده و به‌ویژه از ایجاد ساختارهای خارجی که ممکن است تهدیدی برای امنیت ملی این کشور محسوب شود، اجتناب می‌کند. مقام ایرانی در واکنش به این پیشنهاد، با قاطعیت اظهار داشت: «اگر کنسرسیوم در داخل ایران فعالیت کند، ممکن است ارزش بررسی داشته باشد؛ اما اگر مقر آن در خارج از کشور مستقر شود، قطعاً محکوم به شکست خواهد بود.»

در حالی که پیشنهاد ایجاد «کنسرسیوم منطقه‌ای غنی‌سازی» از سوی ایالات متحده در حال بررسی است، هنوز بسیاری از جزئیات آن همچنان مبهم و نامشخص باقی مانده است. بر اساس گزارش «اکسیوس»، محل دقیق استقرار این کنسرسیوم در پیشنهاد رسمی مشخص نشده، اما به نظر می‌رسد که کشورهای اصلی همچون ایالات متحده، ایران و تعدادی دیگر از کشورهای منطقه در این نهاد عضویت خواهند داشت.

هدف اصلی این کنسرسیوم ارائه سوخت هسته‌ای به کشورهایی است که قصد دارند برنامه هسته‌ای غیرنظامی خود را توسعه دهند، در حالی که تمامی فعالیت‌های آن تحت نظارت دقیق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواهد بود. این طرح که به‌طور بالقوه می‌تواند به عنوان یک سازوکار جدید در سیاست هسته‌ای منطقه‌ای مطرح شود، در عین حال که به گسترش دسترسی به انرژی هسته‌ای غیرنظامی کمک می‌کند، سؤالاتی در مورد ضمانت‌های امنیتی و چگونگی مدیریت منابع هسته‌ای در منطقه به همراه دارد.

این پیشنهاد به‌طور ضمنی تلاش دارد تا میان نگرانی‌های ایالات متحده از تهدیدات هسته‌ای ایران و نیاز ایران به حفظ ظرفیت غنی‌سازی خود، یک نقطه‌تعادل پیدا کند. به نظر می‌رسد که واشنگتن قصد دارد اعلام کند که ایران دیگر حق غنی‌سازی اورانیوم به‌طور مستقل ندارد، چرا که این فرآیند تحت نظارت یک نهاد منطقه‌ای قرار خواهد گرفت. از سوی دیگر، تهران می‌تواند ادعا کند که «خط قرمز» خود در زمینه غنی‌سازی اورانیوم حفظ شده است، چرا که این فرآیند همچنان در داخل خاک ایران انجام می‌شود و تحت چارچوب توافقی با حضور بازرسان بین‌المللی، امنیت و شفافیت آن تضمین خواهد شد.

با این حال، دستیابی به توافقی که تمامی طرف‌ها از آن راضی باشند، کار آسانی نخواهد بود. چالش اصلی این است که ایران باید به‌طور موقت سطح غنی‌سازی خود را به ۳ درصد کاهش دهد و این کاهش باید در مدت‌زمانی معین صورت گیرد که هنوز در جریان مذاکرات باقی‌مانده است. علاوه بر این، تأسیسات غنی‌سازی زیرزمینی ایران باید برای مدت‌زمانی که طرفین بر سر آن توافق می‌کنند، غیرفعال شوند. فعالیت‌های غنی‌سازی در تأسیسات سطحی ایران نیز به‌طور موقت تنها به تأمین سوخت نیروگاه‌های هسته‌ای محدود خواهد شد.| فرارو